وجود ابزارهای مالی گوناگون در بازار اوراق بهادار، انگیزش و مشارکت بیشتر مردم را در تأمین منابع مالی فعالیت‌های اقتصادی بلندمدت به همراه می‌آورد. تنوع ابزارهای مالی از نظر ترکیب ریسک و بازده، ماهیت سود و شیوه مشارکت در ریسک، گروه‌های مختلفی را به سوی خود می‌کشاند. با وجود این، رویکرد گوناگونی ابزارهای مالی بدون شناسایی گونه‌ها و زمینههای به‌کارگیری آنها چاره‌ساز نیست. روش‌های متفاوتی برای تأمین مالی فعالیت‌های تجاری وجود دارد که بانکها و مؤسسه های مالی مختلف میتوانند از آنها برای تأمین مالی شرکتها استفاده نمایند. بهترین شکل تأمین مالی سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت، از محل پس‌اندازها و نقدینگی بخش خصوصی و از طریق انتشار اوراق بهادار در بازار سرمایه محقق می‌شود. بازار اوراق بهادار در هدایت پس اندازهای کوچک به سرمایه‌گذاری‌های مولد، جذب پس اندازهای راکد در تولید، اصلاح ساختار بخش‌های اقتصاد، افزایش درآمد ملی، افزایش درآمد دولت و ... نقش مهمی می‌تواند ایفا کند. دستیابی به این اهداف مستلزم گسترش بازار اوراق بهادار است که این نیز به نوبه خود در گرو تنوع بخشیدن به ابزارهای مالی می‌باشد. وجود تنوع در اوراق بهادار به کارآمد شدن بازار سرمایه و تخصیص بهینه سرمایه می‌انجامد و امکان مشارکت طیف وسیعی از آحاد جامعه را در امر سرمایه‌گذاری فراهم می‌سازد.
بی‌تردید بقاء و تداوم فعالیت در محیط تجاری پیچیده و رقابتی کنونی مستلزم فعالیت‌های سودآور از جمله سرمایه‌گذاری در پروژه‌ها می‌باشد، به طوری که شرکتها با در نظر گرفتن عوامل مختلف از جمله ریسک و نرخ بازده مورد انتظار، اقدام به سرمایه‌گذاری در پروژه‌ها می‌نمایند. اینکه شرکتها چگونه منابع مالی مورد نیاز برای سرمایه‌گذاری در این فعالیت‌ها را تأمین می‌کنند ساختار سرمایه شرکتها را شکل می‌دهد. توانایی شرکت در تامین منابع مالی بالقوه اعم از داخلی و خارجی برای استفاده در سرمایه‌گذاری‌ها و تهیه برنامه‌های مالی مناسب از عوامل اصلی رشد و پیشرفت یک شرکت محسوب می‌شوند. از این رو تصمیمات تأمین مالی یکی از اصلی‌ترین حوزه‌های تصمیم‌گیری مدیران مالی شرکتها به شمار می‌رود.
به صورت خلاصه تأمین مالی فرآیندی است که در آن مدیران شرکت برای فراهم کردن منابع مالی با استفاده از ابزارهای متنوع تأمین مالی اقدام به جمع‌آوری منابع مالی می‌نمایند. شرکت‌های کوچک و بزرگ بسته به نیاز خود باید منابع تأمین مالی مناسبی را انتخاب کنند. چهار فاکتور اصلی انتخاب روش تأمین مالی مناسب، عبارت از ریسک، بازده، حجم سرمایه‌گذاری و افق زمانی سرمایه‌گذاری هستند. برای انتخاب بهترین منبع جذب سرمایه برای یک کسب و کار، ابتدا باید ویژگی و شرایط آن کسب و کار را شناخت، سپس ویژگی‌های منابع مختلف تأمین مالی را مورد بررسی قرار داد و در نهایت با تطبیق نیازها و منابع، بهترین منابع را برای هر یک از شرایط گوناگون یک کسب و کار مشخص کرد.
ابزارهای تأمین مالی بازار سرمایه ایران، در چند سال اخیر تنوع چشمگیری یافته و خوشبختانه قابل استفاده توسط طیف متنوعی از اشخاص حقوقی می‌باشد. تأمین مالی از طریق بازار سرمایه به معنی انتشار اوراق بهادار و فروش مستقیم آن به سرمایه‌گذاران خرد و کلان می‌باشد. این شیوه تأمین مالی در تمام دنیا معمولاً به دلیل حذف واسطه‌ها و مواجهه مستقیم با سرمایه‌گذاران، از نرخ بهای تمام شده کمتری برخوردار است. حجم انتشار اوراق بدهی اسلامی که در بازارهای بین‌المللی دنیا از سال 2007 تا 2019 و در بازار داخلی از سال 1389 الی 1399 انتشار یافته است به شرح نمودارهای شماره (1) و (2) است. همانطور که مشاهده می¬شود، در 13 سال نمایش داده شده، هر سال به طور میانگین حدود 90 میلیارد دلار از طریق انتشار اوراق بهادار اسلامی در سطح جهان، تامین مالی شده است. میزان انتشار اوراق اسلامی در جهان، تابعی از رونق و رکود اقتصاد، دارای نوساناتی بوده است؛ اما همانطور که در نمودار 2 مشاهده می¬شود، انتشار اوراق بهادار در ایران همواره رو به رشد بوده است. البته این رشد، بیشتر مدیون اقبال دولت به انتشار اوراق بهادار برای تامین کسری بودجه است و سهم بخش خصوصی از تامین مالی از این طریق، ناچیز می¬باشد.
مدل تأمین مالی مبتنی بر ابزارهای بازار سرمایه از تنوع بالایی برخوردار است که هر کدام از این مدل‌ها امکانات منحصر به فردی را به متقاضیان تأمین مالی ارائه می‌دهد. از جمله این امکانات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
1. کاهش هزینه تأمین مالی نسبت به اخذ تسهیلات بانکی؛
2. بهره‌گیری از معافیت‌های مالیاتی مطابق مواد 7، 11 و 12 قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید به طوری که هزینه های مالی ناشر مشمول سپر مالیاتی شده و نهاد واسط نیز از پرداخت هرگونه مالیات و عوارض نقل و انتقال و مالیات بردرآمد آن دسته از دارایی هایی که تأمین مالی آن از طریق انتشار اوراق بهادار به عموم صورت می گیرد معاف است. همچنین، درآمد حاصل از فروش دارایی به نهاد واسط برای تأمین مالی از طریق عرضه عمومی اوراق بهادار معاف از مالیات است.
3. وجود شفافیت اطلاعات در خصوص تمامی مراحل تأمین مالی و نظارت توسط سازمان بورس و اوراق بهادار؛
4. امکان سرمایه‌گذاری برای سرمایه‌گذاران با سرمایه‌های اندک و خرد.
5. فرصت تامین مالی و استقراض اقلام بسیار کلان که تامین مبالغ مشابه از سیستم بانکی بسیار محدود بوده یا منحصر به صندوق توسعه ملی می باشد.
6. امکان مشارکت در ریسک برخی ابزارهای تامین مالی میان ناشر و خریداران اوراق
با توجه به ماهیت نوع تامین مالی مورد نظر شرکتها، ابزارهای مختلف تأمین مالی در بازار سرمایه ایران قابل تصور است که در نمودار (2) مشاهده می¬شود. انتخاب ابزار مناسب تامین مالی، بستگی به ویژگی‌های پروژه سرمایه¬گذاری و حمایت کنندگان مالی آن دارد.
صندوق پروژه، شرکت پروژه، صندوق زمین و ساختمان، تامین مالی جمعی نیز از ابزارهای تامین مالی از طریق سرمایه یا حقوق صاحبان سهام (Equity) است که با اخذ مجوز از سازمان بورس و اوراق بهادار به جمع‌آوری سرمایه از عموم و تخصیص آن به سرمایه‌گذاری در ساخت و تکمیل پروژه معین، می‌پردازند.
هر یک از ابزارهای مالی مذکور دارای ویژگی‌ها و شرایط مختص به خود است و باید به فراخور مشخصات پروژه و حجم تأمین مالی مورد نیاز شرکت، ابزار تامین مالی مناسب آن انتخاب می‌گردد. در ادامه ویژگی¬های هر یک از ابزارهای تامین مالی پیش¬گفته، تشریح شده است.
